عباس رسولی، کارشناس سیاسی و امور بین الملل:جرایم داخلی و آثار بین‌المللی

جرایم داخلی و آثار بین‌المللی

عباس رسولی، کارشناس سیاسی و امور بین الملل

تا چند سال قبل که هنوز فضای مجازی شکل نگرفته بود، اگر شخصی در محله یا خیابان نزاعی به راه می‌انداخت و رفتارهای خشن از خود بروز می‌داد، مردم همان محله و خیابان شاهد آن نزاع بودند و در نهایت با میان‌داری دیگران یا پلیس، ماجرا خاتمه می‌یافت و اگر به درازا می‌کشید، با ورود کلانتری و دادسرا و محاکم قضایی و با پرداخت خسارت و جریمه‌ای متناسب با جرم صورت‌گرفته میان طرف‌های درگیر، ماجرا پایان می‌یافت. اما امروزه با گسترش فضای مجازی و ارتباطات بین‌المللی، هر حرکت زشت و زیبایی در مقابل دوربین قرار گرفته و در کسری از ساعت در فضای مجازی منتشر می‌شود و کاربرانی که در آن‌سوی جهان نشسته‌اند شاهد آن خواهند بود. امروز اگر کسی در خیابان قمه‌کشی و عربده‌کشی کند، تاثیر آن صرفا بر افراد درگیر در این معرکه نیست. شاکی و متشاکی در چنین دعوایی در عصر حاضر فقط دو شخص نیستند و نمی‌توان با جریمه‌ای جزیی یا دیه چند بخیه بر صورت شاکی ماجرا را فیصله یافته دانست. تیغی که یک اوباش بر صورت یک شخص می‌کشد این تیغ در واقع بر چهره جامعه ایرانی کشیده می‌شود و نمی‌توان با تعیین دیه بخیه صورت یک فرد، جریمه آن را پرداخت. کلیپ این دعوا بلافاصله در یوتیوب، اینستاگرام و تلگرام و… و در شبکه‌های تلویزیونی سراسر جهان منتشر می‌شود. مجموعه‌ای از این کلیپ‌ها می‌تواند نشان‌دهنده چهره اجتماعی یک کشور باشد. این چهره اگر مخدوش و خشن باشد، تاثیر منفی بر ذهن بیننده‌ای که در آن‌سوی کره خاکی نشسته، می‌گذارد و دیدگاه او را نسبت به ایران تغییر خواهد داد. بیننده این تصاویر در هر شغلی که باشد، هر زمان بحث ایران به میان بیاید بر اساس ذهنیتی که از کشور ایران دارد تصمیم می‌گیرد و اگر این فرد، قصد سفر توریستی داشته باشد به احتمال زیاد ایران را انتخاب نخواهد کرد.
اگر آن بیننده یک تاجر و سرمایه‌گذار باشد، ایران را مقصد سرمایه‌گذاری خود قرار نمی‌دهد. این چهره خشن جامعه ایرانی، بر تعیین ریسک کشور از سوی موسسات ناظر تاثیر می‌گذارد و موجب می‌شود سفارتخانه‌های خارجی در سایت خود به اتباع خود در ایران یا مسافرانی که قصد سفر به ایران را دارند، هشدارهای امنیتی بدهند. و گاهی اوقات یک اتفاق خشن، دستمایه ساخت فیلمی ضد ایرانی از سوی کارگردانی می‌شود. تجار، سرمایه‌گذاران، توریست‌ها و… بر اساس این ریسک‌ها و هشدارها و تصویرها، مقصد سفر و فعالیت تجاری و تفریحی خود را انتخاب می‌کنند. در عصر حاضر، اقتصاد کشورها با یکدیگر در هم تنیده شده و بازار اقتصادی کشورها به‌شدت تحت‌تاثیر امنیت اجتماعی و فضای داخلی آنها است. هر حادثه ناخوشایندی می‌تواند مورد بهره‌برداری رقبای اقتصادی قرار گرفته و زیان‌های جبران‌ناپذیر بر درآمد و سرمایه‌گذاری کشورها داشته باشد.
آن راننده تاکسی که به همسر سعید حنایی تعدی نمود، از نظر خود عملی را در محدوده تاکسی خود انجام داد. اما این اقدام او موجب قتل ۱۷ زن دیگر از سوی سعید حنایی شد و اقدام حنایی موجب ساخت فیلم ضد ایرانی عنکبوت مقدس می‌شود که در آن فیلم، به گفته کارگردان، تمام جامعه ایران قاتل زنجیره‌ای معرفی می‌شود. در این فیلم کسی بازیگر اصلی می‌شود که اتفاقا، خود قربانی یک حادثه شخصی است که فیلم آن در فضای مجازی پخش شد.
آن دو جوانی که برای سرقت چند دلار از یک گردشگر خارجی وی را تهدید نمودند، اصلا متوجه نیستند که خبر این سرقت موجب انصراف هزاران گردشگر دیگر از سفر به ایران می‌شود و موجب خسارتی به مراتب بیشتر به افرادی می‌شود که در بازار گردشگری شاغل هستند. راننده‌ای که برای تفریح در خیابان‌های شهر ویراژ می‌دهد و قوانین رانندگی را نادیده می‌گیرد، نمی‌داند که شیوه رانندگی ایرانیان سوژه‌ای برای طنز و تمسخر در جهان شده است و شخصا شاهد بودم که مدیر یکی از شرکت‌های تولیدی خارجی با بیان همین موضوع، رغبتی برای حضور در بازار ایران نشان نمی‌داد.
بررسی و شناخت تاثیر یک آسیب و بزه اجتماعی صرفا بر جامعه محدود داخلی و نسخه‌پیچی برای حل آن کافی نیست، بلکه لازم است آسیب‌های بین‌المللی آن نیز شناخته شده و در محیط‌های آموزشی و صدا و سیما به کودکان و بینندگان گوشزد شود. اگرچه این نوشتار، جنبه حقوقی ندارد و بیشتر دیدگاه اجتماعی دارد و نگارنده واقف است که در حقوق کیفری، مجرم، در قبال آثار بعدی جرم، به واسطه عدم حضور عنصر معنوی جرم، مسوولیتی ندارد اما شاید لازم باشد حقوقدانان و محاکم قضایی، اثرات بین‌المللی جرایم را در نظر بگیرند و در تناسب جرم‌ها و جریمه‌ها تجدید نظر نمایند.